Teen die einde van die 1800’s het die Paarl die grootste wa- en rytuigvervaardigingsbedryf in die land gehad. Gideon Jozua Malherbe van Pastorielaan in die Paarl was buiten ʼn wynboer en ‘n stigterslid van die Genootskap van Regte Afrikaners ook ʼn wamaker. In 1895 adverteer hy dat hy alle soorte rytuie en waens met die hand maak. In 1896 het hy die eerste advertensie van sy wamakery met ʼn afdruk van ʼn kapkar in die ‘Die Patriot’ geplaas. Sy seun Wilhelm was ook ten nouste betrokke by die besigheid waarvan hy die bestuurder was.
Landboutentoonstellings was destyds ʼn groot jaarlikse instelling vir die gemeenskap, en wa- en rytuiguitstallings het tot aan die einde van die wamakerstydperk ʼn vername plek tydens hierdie geleenthede beklee. Groot pryse was op die spel; vir die 1882-tentoonstelling was daar onder meer pryse vir die beste kar op vere, die beste wa op vere, die beste bokwa, die beste skotskar, die beste paar beesveltuie asook die beste paar tuie van halfhuid-aluinleer. Tydens die 1884-tentoonstelling het ʼn beriggewer van ‘Die Patriot’ geskryf dat die plaaslike rytuie van die bes vervaardigde was wat te kry was, selfs beter as die ingevoerde rytuie.
Die 1885-tentoonstelling is naby die Paarl se treinstasie gehou, maar volgens ‘Die Patriot’ was die gehalte van daardie jaar se rytuie baie teleurstellend. Vir die volgende 10 jaar is geen tentoonstellings gehou nie, maar in 1895 was dit weer aan die gang met pryse vir die beste kar op vere, beste kar op vere gepoleer, beste bokwa, beste skotskar, beste buggy en beste boereperdewa. Die beoordeling op hierdie tentoonstelling het egter kritiek ontlok aangesien daar bewerings van onreëlmatighede met die toekenning van die pryse was. In 1899 vind ʼn teleurstellende tentoonstelling plaas waarna geen tydens die Anglo-Boereoorlog (1899-1902) in die Paarl gehou is nie.
Die tradisie is eers weer in 1903 hervat en die bedryf het tot en met die Eerste Wêreldoorlog voortgegaan voordat motorvoertuie oorgeneem het.
Bronne:
Rytuie van Weleer – J. Malan, ʼn Monografie van die Nasionale Kultuurhistoriese en Opelugmuseum, Pretoria Uitgewers JL van Schaik 1981
Die Tradisionele Wamakersbedryf in Suid-Afrika met spesifieke verwysing na die Paarl – H. van der Merwe, Tesis Stellenbosch Universiteit 1983
Afrikaanse Taalmuseumversameling: Gideon Malherbe het 3 medaljes tydens die Paarlse Landboutentoonstellings gewen. In 1897 kry hy die derde prys vir ʼn geverfde viersitplekkar, in 1899 ʼn derde prys vir sy verniste viersitplekkar en in 1899 kry hy ʼn silwermedalje (tweede prys) vir ʼn skotskar.
-
- Afrikaanse Taalmuseumversameling: Gideon Malherbe het 3 medaljes tydens die Paarlse Landboutentoonstellings gewen. In 1897 kry hy die derde prys vir ʼn geverfde viersitplekkar, in 1899 ʼn derde prys vir sy verniste viersitplekkar en in 1899 kry hy ʼn silwermedalje (tweede prys) vir ʼn skotskar
