Genadendal-sendingstasie (1849) deur George French Angas
“Ons skryf nes ons praat,” was ’n verklaring van die taalaktivistiese Genootskap van Regte Afrikaners (GRA) in 1875. So het ander mense ook besluit oor die manier waarop verskillende weergawes van die hierdie nuwe taal, Afrikaans, geskryf moes word: Moesliemafrikaans, dalk al in 1830, en die Afrikaans van Genadendal, moontlik al vanaf 1859. In alle gevalle was dit Afrikaanse dialekte wat verskriftelik is, en is die skryfvorm daarvan nóú met daardie variëteit geassosieer (C van Rensburg).
Die eerste Morawiese sendeling aan die Kaap was George Schmidt. Hy het in 1738 sendingwerk gedoen in wat vandag bekendstaan as Genadendal. Die spreektaal hier was ‘n mengsel van Khoekhoen, Nederlands en Duits wat later as ‘Genadendal-Nederlands’ bekend gestaan het. Genadendal het een van die eerste drukperse in die Kaap gehad het waar hierdie gesproke taal as ‘n geskrewe taal bevorder is.
‘n Tydskrif (sommige sê ’n koerant), De Bode, is vanaf 1859 tot 1914 hier gedruk en uitgegee. Die inhoud het ’n hoofartikel, godsdienstige artikels, biografieë van gemeentelede en sendelinge, brokkies uit die geskiedenis, godsdienstige gedigte en briewe ingesluit. ’n Boek, Benigna van Groenekloof of Mamre (1873) wat die lewensverhaal van ene Benigna vertel, is gepubliseer twee jaar voor die eerste Afrikaanse Taalbeweging van die GRA van stapel gestuur is. Volgens die taalkundige Christo van Rensburg is die boek in Nederlands geskryf, maar is die dialoog dikwels na aan die Afrikaans van daardie tyd en is dit een van die eerste boeke met “spatsels Afrikaans” daarin. Vir taalkundiges is De Bode ook ‘n bron van kennis oor daardie Afrikaans. Van die taalontwikkelinge het moontlik in die verskillende gemeenskappe gelyktydig plaasgevind, maar sonder dat mense van mekaar bewus was.
BRONNE:
Litnet, Genadendal: ’n Erfenisjuweel, Menán van Heerden, Menings 2018-05-28
Litnet ATR-komvandaan-seminaar 2019: Afrikaans, Nederlands en die Morawiese Kerk, Jac Conradie, Die Afrikaanse Taalraad-portaal 2019-11-13
Van Rensburg C, So Kry ons Afrikaans, Lapa Uitgewers Pretoria 2012
Van Rensburg C, scielo.org.za/ Oor die eerste 50 jaar se maak aan Standaardafrikaans