Boegoebrandewyn, boschjesstroop en dawidsworteltjies

Plante met medisinale waarde en boererate

Die Afrikaanse Taalmonument het in September vanjaar ŉ uitstalling van plante met medisinale waarde in ons tuin bekend gestel – dit sluit boegoe, wildeals, kankerbossies, aambeibossies, rooibostee en wilde dagga in.

Medisinale plante vorm ŉ belangrike deel van Afrikakulture met medisyne wat van wortels, bolle, wortelstokke, knolle, bas, blare, stamme, blomme, vrugte, sade, gom en nektar gemaak word. Sommige plante, of dele daarvan, kan slegs gebruik word as hulle vars is; ander word gedroog en dan vir latere gebruik gestoor.

In Suid-Afrika is die kennis en gebruike van medisinale plante geslag op geslag deur mondelinge oorlewering oorgedra. Hierdie volksgeneeskunde of inheemse kennisstelsels kan teruggespoor word na die voorhistoriese periode. Baie van die kennis en gebruike van bovermelde plante is sedert die 1600’s deur die Khoekhoen en San aan die koloniste oorgedra.

Khoekhoen-plantname is ook vandag deel van Afrikaans, wat dui op die uitruil van kennis tussen die Khoekhoen en die vroeë Europeërs wat hier gevestig het. Die Khoekhoen het ŉ uitgebreide kennis van plante en kruie gehad, en die VOC aan die Kaap het vroeg reeds siekes aan hulle toevertrou vir behandeling. Die Khoekhoen het byvoorbeeld boegoe-asyn gebruik om wonde mee te genees, dawidsworteltjies as purgeermiddel gebruik en boschjesstroop uit die suikerbos as hoesmiddel vervaardig.

Hierdie gebruike van inheemse plante met medisinale waarde het hul pad gevind tot in die eerste Afrikaanse kookboek, ‘Di Suid Afrikaanse Kook-, Koek-en Resepteboek’ deur Mev Dijkman in 1890. So skryf sy byvoorbeeld:

Vir Hoes no. 3

1 handvol boecho

1 handvol kooigoed

’n handvol kattekruie

1 teelepel anys

Laat dit trek soos tee

Drink 2-3 maal per dag

Vir Slym op di Bors by Kinders

Kook ŉ handvol wynruit, ŉ handvol als, ŉ handvol boecho

Gooi daarop 3 bottels water

As dit op syn helfte gekook is, gooi deur

Neem dat 1 pond suiker