Omar Khayyám
Tydens ‘n soektog na dokumente in die Afrikaanse Taalmuseum se argief is daar afgekom op ‘n uitsonderlike fraai klein bruin boek deur CJ Langenhoven – sy vertaling van Omar Khayyám se Rubáiyát van byna ‘n honderd jaar gelede.
Omar (1048-1123) was ‘n beroemde Persiese astroloog en wiskundige wat ook vereer is vir sy humoristiese, wyse en by tye vermetele kwatryne in Farsi, bekend as die Rubáiyát. Edward FitzGerald se Engelse bewerking van die Rubáiyát in 1859 het die digbundel vinnig ‘n kultusteks in Europa en later wêreldwyd gemaak. Langenhoven was goed vertroud met die Engelse weergawe en het in 1923 die Afrikaanse vertaling met verbluffende snelheid gedoen – ‘n aanduiding van sy begeestering. Op Kersdag van daardie jaar vertaal hy al 75 kwatryne van FitzGerald se eerste oorsetting. In ‘n brief aan Sarah Goldblatt die volgende dag skryf hy: “Ek het hom gister gedoen – en vannag oorgeskryf.” In die weke wat gevolg het, het hy ‘n paar keer verbeteringe aangebring en in 1924 verskyn dit as een van ‘n reeks ‘sitkamerboekies’. Hoewel sy vertaling nie onberispelik was nie, is dit tog merkwaardig hoe dikwels hy ‘n bevredigende en vindingryke Afrikaanse eweknie vir die Engelse weergawe gevind het.
Die boekie is deur die Nasionale Pers Beperk Kaapstad uitgegee en bevat ‘n omvattende verduideliking van die oorsetting, deur Langenhoven self geskryf. (Sien die meegaande uittreksels uit die voorwoord.) Ander bekende Suid-Afrikaanse skrywers wat ook hul hand hieraan geslaan het, is HC Bosman, C Louis Leipoldt en AH Jonker, om ‘n paar te noem. Daar is ook latere Afrikaanse vertalings van dele van die Rubáiyát (soms ook Rubaiyat gespel) deur onder andere DB van Soelen en Sebastiaan Basson.
Hier is twee uittreksels uit Langenhoven se vertaling:
‘Die Vinger skryf, en wat hy eenmaal klaar
Geskryf het, staan: Jou Vroomheid en Misbaar
Sal hom nie teruglok om ‘n Woord te Skrap,
Jou Trane nie ‘n Letter uitwis daar.’
‘Geliefde! vul die glas en laat my Gees
Sy rou oor wat verby is, en sy Vrees
Vir wat mag kom, vergeet. En more dan?
Ek sal by duisend dooie Gisters wees.’
Bronne:
‘Die Afrikaanse Literatuur 1652-1987’ deur JC Kannemeyer
Omariana
‘Langenhoven: ‘n Lewe’ deur JC Kannemeyer
Sketse van Omar Khayyám